Kategorije
audio

Eustahija Arsić



Čitaj mi
Eustahija Arsić, crtež prema arhivskoj fotografiji
Eustahija Arsić, crtež prema arhivskoj fotografiji

Rođena u Irigu 14.marta 1776, veći deo života provela je u Aradu gde je i preminula 1843. godine.

Prva srpska književnica koja je štampala svoje knjige i to u izdanju Budimske univerzitetske biblioteke 1814. i 1816. godine. Svoje delo Sovet maternji štampa 1814. u Budimu, sa naznakom sočiteljnica na naslovnoj strani a imenom na kraju knjige, drugu knjigu potpisuje na naslovnoj strani i tako postaje prva prva srpska književnica koja potpisuje svoje autorstvo. Posebno je štampala i Poleznaja razmišljenija.  Bila je i prva žena koja je sarađivala sa Maticom srpskom objavivši tekst u Letopisu Matice srpske, a njena članica postala je 1838. godine, bila je članica i Prve aradske štedionice. Čitala je Rajića, Dositeja, Stojkovića, Tomsona, Voltera, Njutna, Demokrita. Govorila je nemački, rumunski, latinski. Bila je pretplaćena na sva Dositejeva dela, ali i na većinu srpskih časopisa i knjiga. Poznata je po propagiranju prosvetiteljskih ideja, pre svega prava žena na obrazovanje. Popularna u tadašnjim književnim krugovima. Pomagale je srpske književnike, naročito Dositeja Obradovića, što se može videti u posvetama u znak zahvalnosti P. Berića, J. Vujića, prepiskama sa Vukom… i  darivala srpske i rumunske prosvetne i verske institucije. Matici srpskoj ostavila dva legata, njena porodična kuća u Aradu poklonjena je srpskoj preparandiji a danas je Muzej rumunskog školstva.

Smatra se  prvom obrazovanom Srpkinjom, prvom književnicom nove srpske književnosti. Iznenađuje Eustahijina obaveštenost u pitanjima etike, filosofije, geografije, astronomije, anatomije, fiziologije, ekonomije, mitologije, njeno zastupanje ženskih prava i isticanje uloge žene u porodici i društvu. U svojim tekstovima prepliće nauku i umetnost, piše i u prozi i u stihovima, pod uticajem Vuka piše u desetercu ali ne prihvata njegovu reformu.  Bilo je tvrdnji da je ona „do sada prva spisatelnica serbska“ (Grigorije Jakšić, 1815), „prva srpska književnica u domovini“, (to jest u Ugarskoj; Jožef Sinjeji, 1891), da se „prvi put … javlja Srpkinja s perom u ruci kao književnik“ (Andra Gavrilović, 1914), da je njen Sovjet maternjij… „prva srpska knjiga koju je napisala Srpkinja“ (Milica Tomić, 1914), da je Eustahija „prva kulturna Srpkinja novog vremena“ (Jelena Lazarević, 1929), „prva žena književnik u Srba iz Vojvodine“ (Vlastoje D. Aleksijević, 1941), „prva srpska spisateljica“, (Teodora Petrović, 1959), da njena pojava pripada „rađanju nove srpske književnosti“ (Milorad Pavić, 1983), da je „prva spisateljica nove srpske književnosti“ (nadgrobna ploča, Arad, 2003), itd.

Približno mesto Eustahijinog počivka obeležila je Crkvena opština pri crkvi Hrama svetih apostola Petra i Pavla, mramornom pločom na crkvenom zidu, tek 2003. godine. Kolika je važnost Eustahijinog dela za kulturu srpske manjine u Rumuniji govori činjenica o objavljivanju fototipskog izdanja njenih knjiga povodom 170. godišnjice smrti (pisac predgovora i priređivač Stevan Bugarski) od strane Saveza Srba u Rumuniji (Temišvar 2013), uz finansijsku podršu Departmana za međuetničke odnose Vlade Rumunije.

Šafarik ju je prvi uvrstio u Istoriju naše književnosti, a njeno delo Slovo nadgrobnoje uvršteno je u Antologiju starije srpske poezije M. Leskovca.


Više na: http://www.irig.org; http://www.knjizenstvo.rs


Dela

Sovet maternji predragoj obojego pola junosti serbskoj i valahijskoj, Budim (1814),

Poleznaja razmišljenija o četireh godišnih vremeneh, s osobnim pribavlenijem o trudeljubi čeloveka, i otudu proishodešei sveopšej polzu, Budim (1816),

Moralna poučenija, Letopis Matice srpske (1829).